Page 428 - Di Tích Lịch Sử

tích ban đầu gần 2.000ha và vốn đầu tư là 50.000 phơrăng Pháp, kinh doanh cà phê và
trà. Ngoài diện tích trồng cà phê và trà, để thuận tiện cho việc khai thác và chế biến,
Pháp đã cho xây dựng một số hạng mục công trình tại hai địa điểm chính trong khu
vực đổn điển;
Địa điểm thứ nhất: tại km 24 bao gổm các công trình như nhà ở cho giám đốc và
phó giám đốc, nhà ở cho đốc công, văn phòng làm việc, nhà kho; chợ, cửa hàng, trạm
gác, nhà ở cho công nhân, trạm y tế.
Địa điểm thứ hai: km 25 - nhà chủ lớn, nhà ở cho kĩ sư và đốc công người Pháp ở;
nhà kho; nhà máy và xưởng sửa chữa; kho xăng dầu; nhà khách; bưu điện; nhà ở cho
cán bộ, thợ máy, thợ điện, lái xe và công nhân.
Sản phẩm của CADA làm ra đểu gửi về Pháp (nhập ở bến Lehavre), ngoài ra còn
bán sang các nước như: Algiêri, Marốc, Inđônêxia...
Cũng như bất kì công nhân ở một nơi nào khác trong các đồn điền của Pháp ở
Việt Nam, người công nhân bị đối xử vô cùng tàn nhẫn. Tại đổn điển CADA, chủ Pháp
bóc lột công nhân bằng mức lương rẻ mạt, thực chất người công nhân làm việc như
những nô lệ. Vì vậy, với bản chất cách mạng của mình, đội ngũ công nhân ở các đổn
điển đã không ngừng đứng lên đấu tranh để tự giải phóng.
Đồn điển CADA được thành lập cũng là thời điểm giai cấp công nhân đổn điền
bắt đầu ra đời mà chính họ là nạn nhân của nạn cướp đoạt ruộng đất và bân cùng hoá,
trong đó đồng bào Êđê, Mnông chiếm tới 70%. Từ khi có Đảng, phong trào công nhân
phát triển mạnh mẽ, những cuộc đấu tranh diễn ra liên tục từ những năm 1927, 1932,
1935. Tháng 2/1940, vào giữa mùa thu hoạch cà phê đã diễn ra cuộc đình công của
công nhân Đổn điển Cà phê Cada kéo dài suốt 10 ngày và giành được thắng lợi lớn. Từ
thắng lợi này công nhân càng tin tưởng ở sức mạnh đoàn kết, từ đó nội bộ công nhân
ngày càng có sự gắn bó chặt chẽ hơn.
Một số đảng viên ở Nhà đày Buôn Ma Thuột đã chỉ đạo và đứng ra thành lập được
Hội Việt Minh CADA, Đội tự vệ CADA, Ban lãnh đạo công nhân và đây cũng là nơi ra
đời Chi bộ cộng sản đầu tiên trong công nhản - Chi bộ đổn điền, đánh dấu sự trưởng
thành vê' chất của đội ngũ công nhân Đồn điển Cà phê CADA nói riêng và công nhân
Đắk Lắk nói chung. CADA với đội ngũ công nhân của mình đã trở thành căn cứ địa
cách mạng vững chắc của Đảng và chính quyển cách mạng tỉnh. Công nhân Đổn điến
Cà phê CADA đã biến một đổn điển của thực dân Pháp thành một cơ sở hoạt động
cách mạng và là nơi giành được chính quyền cách mạng đầu tiên của tỉnh trong cuộc
Tồng khởi nghĩa Cách mạng tháng Tám năm 1945.
Sáng ngày 18/8/1945, lần đầu tiên lá cờ đỏ sao vàng tung bay trên cột cờ trước
trụ sở Uỷ ban Cách mạng lâm thời của đốn điển, đánh dấu mốc son sáng ngời của
đội ngũ công nhân Đốn điển Cà phê CADA trong sự nghiệp đấu tranh chống thực
dân Pháp ở Đắk Lắk. Trong sự nghiệp chống Mỹ cứu nước, công nhân Đổn điển Cà
phê CADA còn tham gia vào cuộc tổng tiến công, nổi dậy tết Mậu Thân nàm 1968
và mùa xuân 1975, giải phóng Đắk Lắk, giải phóng hoàn toàn miến Nam, thống nhất
đất nước.

Một »ồ w tìcVi lỊcli *vr - VẴM VioẮ vtét 'Navm
C 435 >