Page 34 - Di Tích Lịch Sử

Hoàng Công Chất đã cho xây dựng thành lũy ở Mường Thanh - Điện Biên để chống
lại sự đàn áp của quân triều đình. Nhân dân Mường Thanh tôn kính gọi ông là Chúa
Hoàng Công Chất.
Sự nghiệp khởi nghĩa của Hoàng Công Chất gắn liền với hai di tích quốc gia nổi
tiếng còn ở đất Điện Biên đó là thành Bản Phủ và thành Sam Mứn. Nằm cách trung
tâm thành phố Điện Biên Phủ khoảng 8km, là hai di tích gắn với tên tuổi của Hoàng
Công Chất. Di tích Thành Bản Phủ, xã Noong Hẹt, huyện Điện Biên được Bộ trưởng
Bộ Văn hoá và Thông tin kí quyết định xếp hạng là Di tích cấp Quốc gia ngày 9/2/1981,
theo Quyết định số 10/QĐ-VHTT. Di tích Thành Sam Mứn thuộc xã Sam Mứn và xã
Noong Luống, huyện Điện Biên được Bộ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch kí
Quyết định xếp hạng là Di tích cấp Quốc gia ngày 22/01/2009.
Thành Tam Vạn (Sam Mứn) là một công trình gắn với lịch sử lâu đời của các dân
tộc ở đất Điện Biên hiện nay. Thành Sam Mứn là căn cứ đổn trú của nghĩa quân Hoàng
Công Chất sau khi chiến thắng giặc Phẻ giải phóng Mường Thanh năm 1754.
Vào khoảng thế kỉ thứ VI - VII, ở vùng Vân Nam (Trung Quốc), quốc gia Nam
Chiếu ra đời. Những cuộc tranh chấp giữa Nam Chiếu và các tộc người khác thường
diễn ra sau đó, đã làm cho cả vùng Nam Trung Quốc và Bắc Đông Dương bất ổn định.
Thời kì này đất Mường Thanh cũng trải qua nhiều biến động lớn. Đến thế kỉ IX - X,
người Lự ở Mường Thanh đã phát triển khá mạnh. Từ phía bắc, họ phát triển thế lực
khắp lòng chảo Mường Thanh và ảnh hưởng mạnh sang các khu vực: Sìn Hổ, Mường
Lay, Tuấn Giáo... Thế kỉ XI - XII, người Thái đen từ Mường ôm , Mường Ai tràn xuống
chiếm Mường Lò (Nghĩa Lộ). Thời gian sau đó, họ trải qua Than Uyên, Văn Bàn... và
cuối cùng làm chủ cả một vùng từ Mường Lò (Nghĩa Lộ) qua Mường La (Sơn La), tới
Mường Thanh (Điện Biên).
Cũng từ đầy, cuộc tranh chấp Mường Thanh giữa người Lự và người Thái diễn ra
liên miên. Khi thì người Thái, khi thì người Lự làm chủ vùng đất này, nhưng các thủ
lĩnh của họ đểu thuần phục triều đình Trung ương Lý, Trần. Sang tới thế kỉ XV, nhà
Lê Sơ đã có nhiều cố gắng củng cố biên cương, thực hiện chính sách đoàn kết với các
tù trưởng các dân tộc thiểu số. Biên cương được củng cố, Tây Bắc ổn định hơn. Năm
1463, trấn Hưng Hoá được thành lập (bao gồm ba phủ: Quý Hoá, Gia Hưng, An Tây).
Mặc dù vậy, các thủ lĩnh người Lự cơ bản vẫn làm chủ Mường Thanh. Chính trong
thời ki này, họ xây dựng thành Sam Mứn (Tam Vạn) ở phía nam Mường Thanh.
Thành Sam Mứn rất lớn, có diện tích bằng một phần năm cánh đổng Mường
Thanh. Phía trước thành có hai chiến lũy dài tới ba cây số, cao vượt đầu người.
Chân lũy được trổng tre kín mít và đào hào sâu phía trước. Nội thành rộng tới
hàng chục cây số vuông, bao gồm mấy xã, mà trung tâm là xã Sam Mứa ngày nay.
Khu vực giữa thành có 3 ngọn núi Nàng Nòn, Tạo Nòn và Pú Huổi Chọn (núi
Nàng Ngủ, Tạo Ngủ và Suối Chọn) ở ngay ngã ba sông Nậm Rốm đổ vào sông Nậm
Núa (Pá Nậm). Cũng ở khu vực giữa thành có hổ u Va, cạnh đó có một ngọn núi
cao, trên có đồn canh gác chính. Cách hồ u Va khoảng một cây số có một ngọn
đổi rất đẹp, nơi ở của các thủ lĩnh người Lự. Đó là đổi Pom Lót, ở đó có chùa Vạt

Môt số í>i tícli lỊcli sử - VÀM VioÁ Việt "NAm
c 35 >