Page 306 - Di Tích Lịch Sử

đảo Cổn Cỏ. Ngay sau ngày đất nước thống nhất, địa đạo Vịnh Mốc được đặc cách xếp
hạng Di tích Lịch sử Quốc gia theo Quyết định số 59/VHQĐ ngày 21/12/1975. Năm
1993, địa đạo Vĩnh Mốc lại được công nhận là một trong những di tích đặc biệt quan
trọng của cả nước.
Vào năm 1965, trước sự đánh phá tàn khốc của không quân và pháo binh Mỹ
vào đất thép Vĩnh Linh, cũng như hầu hết các làng quê khác, Vịnh Mốc đã bị huỷ diệt
hoàn toàn. Trước quyết tâm bám trụ quê hương, chi viện cho miền Nam, việc tổ chức
phòng tránh cho con người đặt ra hết sức cấp thiết. Với ý chí “một tấc không đi, một li
không rời”, quân và dân Vĩnh Linh đã chuyển cuộc sống từ mặt đất xuống lòng đất, họ
đã kiến tạo một hệ thống làng hầm đổ sộ, độc đáo mà địa đạo Vịnh Mốc là một minh
chứng sinh động nhất. Cuối năm 1965, các chiến sĩ đồn biên phòng 140 và nhân dân
Vịnh Mốc, Sơn Hạ đã chọn quả đổi sát mép biển, nằm ở phía nam làng Vịnh Mốc, bổ
nhát cuốc đẩu tiên khai sinh ra làng hẩm Vịnh Mốc kì vĩ này.
Làng hẩm như một toà lâu đài cổ nằm trong lòng quả đồi đất đỏ, có độ cao chừng
30m, rộng hơn 7ha. Hệ thống đường hầm cấu trúc hình vòm có kích thước khoảng
0,9m X l,75m với độ dài 2.034m bao gổm nhiều nhánh nối thông với nhau qua trục
chính dài 780m, có 13 cửa ra vào đổng thời cũng là những cửa thông hơi (bảy cửa
thông ra biển và sáu cửa đi lên đổi), được chống đỡ bằng cột nhà, gỗ và ngụy trang
khá kín đáo, tất cả đều đào chếch theo hướng gió, đảm bảo chức năng thông hơi cho
đường hầm.
Địa đạo gổm 3 tầng có độ sàu và chức năng khác nhau. Tầng 1 cách mặt đất 8 -
lOm dùng để cơ động chiến đấu và trú ẩn tạm thời, tầng 2 sầu 1 2 - 1 5 mét là nơi sống
và sinh hoạt của dân làng, tầng 3 có độ sâu hơn 30m là nơi trung chuyển hàng hoá, vũ
khí xuống thuyền ra đảo Cồn cỏ.
Địa đạo được thiết kế như một làng dưới mặt đất với 94 căn hộ gia đình (khoét
dọc hai bên đường hầm, mỏi căn hộ đủ chỗ cho 3 - 4 người), có 3 giếng nước ngọt
đáp ứng sinh hoạt của người dân địa đạo, có hội trường đủ sức chứa khoảng 50 người
(dùng làm nơi hội họp, biểu diễn văn nghệ, chiếu phim), bảng tin, nhà hộ sinh, nhà
vệ sinh, phòng phẫu thuật, bếp Hoàng Cẩm (loại bếp nấu được dưới lòng đất mà hạn
chế khói bốc lên), kho gạo, trạm đặt máy điện thoại, đài quan sát, trạm gác, hẫm tránh
bom khoan.
Việc tổ chức phòng tránh, bảo vệ địa đạo rất phức tạp, đòi hỏi tính tổ chức, tự giác
cao vì nơi đây không chỉ có đạn bom trút xuống mà còn có người nhái, gián điệp tìm
cách xâm nhập. Hơn thế nữa, vượt qua hoàn cảnh, quân dân nơi đầy không chỉ tổn tại
mà còn tổ chức hàng trăm chuyến thuyển nan tiếp vận cho đảo Cổn cỏ. Đảo Cổn cỏ
đứng vững và được Nhà nước tuyên dương anh hùng hai lấn trong đó có sự đóng góp
xứng đáng của quân và dân làng hầm Vịnh Mốc.
Khi ghé thăm Bảo tàng Địa đạo "Vinh Mốc (mở cửa đón du khách từ năm 1995),
du khách có ấn tượng mạnh mẽ với dòng chữ lớn nằm trang trọng trên tấm bảng
tưởng niệm tại Bảo tàng địa đạo: “Tổn tại hay không tổn tại”, rút ra từ tác phẩm nổi
tiếng Hămlét cùa nhà vàn người Anh Sêchxpia. Câu này lại càng có ý nghĩa hơn và gây

Một số ỉ>i tích lỊcli sử - VẲM VioÁ Việt Nikvn
c 3 1 1 )