Page 53 - Các Đại Công Thần Trong Lich Sử Việt Nam

54 Tủ sách 'Việt Nam - đất nưứ:, con nguă'

...Theo sử tích Chùa Nga My thì thời vua Lý Thánh Tông,
công chúa Huyền Trang, con út vua có ý muốn ra ngoại vi
Thăng Long để dựng chùa tu thân, tĩnh trí. Chiều ý con, vua cử
Lý Đạo Thành dẫn công chúa ra phía Nam tìm đất. Đến vùng
Cổ Mai (sau gọi là Hoàng Mai), thấy thế đất đẹp, Lý Đạo Thành
bèn cho xây dựng chùa trên đụn Thiên Nga, tam quan dựng
trên gò Phượng Chủy. Chùa dựng xong được đặt tên là Nga My
thiền tự.
Vào lúc rảnh việc công, Lý Đạo Thành đến chùa chỉ dẫn
công chúa học chữ, đọc viết kinh kệ; ông còn chỉ bảo nhân
dân ở trang cổ Mai khai phá đất hoang, cấy lúa trồng ngô
khoai. Từ gạo nếp, ông hướng dẫn họ nấu thứ rượu cúc ngon
có tiếng, sau trở thành nghề chính của dân làng. Nhờ nghề
nấu rượu, hàng trăm người không còn phải sớm tối cày thuê,
gánh mướn.
Sau khi Lý Đạo Thành mất, nhân dân cổ Mai vô cùng
thưong tiếc đã lập đền thờ ông ngay bên chùa Nga My. Dân
làng tôn Lý Đạo Thành làm Thành hoàng.
Hon 3 thế kỷ sau, vào cuối triều Trần, đình đưọc chuyển
về thôn Đông. Hai giáp Đông Thịnh và Trung Nội dựng một
ngôi đình bằng tranh, tre thờ Lý Đạo Thành. Năm Khải Định
thứ tư (1921) vua phong sắc “Uy linh Thần vũ”. Đến năm Bảo
Đại thứ ba (1928) dân 2 giáp lại quyên góp làm đình bằng
tường xây, mái ngói.

Đình làm kiểu chữ nhị. Tiền tế ba gian, hậu cung ba gian
được nối với nhau bằng một nhà cầu, hai bên có giải vũ. Đầu
năm 1947, thôn Đông nằm trong vùng chiến sự ác liệt, ngai,
bài vị cùng một số đồ tế khí ở đình được đem gửi ở đình Xã.
Rồi đình Đông bị quên lãng. Nhưng một số người già vẫn nhớ
ngôi đình của thôn Đông thường gọi là đình ông.