Page 526 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

8. Điều dưới đây còn khó hơn. Đó là thái độ tôn
trọng pháp luật, biết bao lao động tập thể kiểu
công nghiệp.
Trước hết, trình bày qua các sách về pháp luật
trong Viện Hán Nôm. Có 18 công trình về pháp luật
trước đời Nguyễn, trong đó tiêu biểu là: Các điển
lệ đời Trần Thái Tông (1225-1258), Gia pháp triều
Trận, Luật hộ và hình thời Hồng Đức (1470-1497).
Điều lệ nhà Lê từ 1729 đến 1779. Có 46 công trình
riêng trong thời Nguyễn trước Pháp thuộc, trong đó
tiêu biểu là bộ luật Gia Long, gọi là "Hoàng Việt
luật lệ" (1813). Một số điều luật đời Minh Mạng về
thôn xã, 10 điều về hình luật. Một số điều năm
1834 bổ sung luật Gia Long. Hình phạt thời Minh
Mạng, Chiếu dụ của Tự Đức vá biểu các quan về
lễ, Luật lệ bộ hình năm 1855. Có 28 công trình về
luật thời Pháp thuộc, trong đó có Dân luật (1920),
Dân luật Bắc kì (1918), Hoàng Việt luật lệ (1913),
Luật lệ thời Duy Tân (1908), Hình luật thời Khải
Định (1925), Luật pháp thời Bảo Đại (1934).
Như vậy, không thể nói Việt Nam không có truyền
thống tôn trọng luật pháp. Nhưng xét theo quan
điểm văn hóa học thì dưới thời quân chủ chỉ có hình
luật và bộ luật mà không có dân luật. Người dân
Việt Nam trong một xã hội xưa có một thân phận
riêng được công xã che chở. Anh ta được họp làng
bán việc công, được chia ruộng công, có ngôi thứ
trong xã, khi lên lão được miễn thuế, sưu, khi sống
có họ hàng xóm giêng đùm bọc, anh ta hoạt động
trong phạm vi những khoản ước của làng (trong
Viện Hán Nôm có 173 quyển bao gôm các hương

528