Page 244 - 1000 Nhân Vật Lịch Sử
P. 244
Tả Thanh Oai, huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội.
Ông xuất thân trong gia đình có truyền thống Nho
học, cha ông là Ngô Thì Sĩ, đỗ đầu kỳ thi Hương khoa
Ât Dậu (1765), đỗ khoa Sĩ Vọng năm Kỷ Sửu (1769),
năm 29 tuổi thi đỗ Đệ Tam giáp Đồng Tiến sĩ xuất
thân khoa Ất Mùi (1775) đời vua Lê Hiển Tông, làm
quan trong triều đình Lê - Trịnh đến chức Hữu thị
lang Bộ Công, Đông các hiệu thư, Hàn lâm viện Hiệu
thảo, là thầy dạy học cho Thế tử Trịnh Tông. Sau loạn
Kiêu binh ở kinh thành Thăng Long cuối năm Nhâm
Dần (1782), ông ở ẩn tại quê vợ (nay thuộc tỉnh Nam
Định). Đến năm 1788, khi Nguyễn Huệ tiến quân ra
Bắc Hà lần 2 (1788), Ngô Thì Nhậm ra hợp tác với
chính quyền Tây Sơn, được cử làm Tả thị lang Bộ Lại,
tước Tĩnh Phái hầu, cùng với Đại đô đốc Ngô Văn Sở
cai quản toàn cõi Bắc Hà. ông có nhiều đóng góp
quan trọng trên các lĩnh vực chính trị, quân sự, ngoại
giao trong cuộc kháng chiến chống quân Mãn Thanh
xâm lược cuối năm Mậu Thân (1788) - đầu năm Kỷ
Dậu (1789), cuộc đấu tranh ngoại giao giữa chính
quyền Tây Sơn và triều đình Mãn Thanh (Trung Quốc)
sau đó và công cuộc xây dựng đất nước dưới triều vua
Quang Trung, làm quan trong triều đình Tây Sơn đến
chức Thượng thư Bộ Binh, Quốc sử quán Tổng tài,
tước Phương quận công, từng làm Chánh sứ sang nhà
Thanh (Trung Quốc) vào năm 1792. Từ năm 1796,
ông lui về ở ẩn, lập Trúc Lâm thiền viện tại phường
Bích Câu (Hà Nội), chuyên tâm nghiên cứu Phật học.
Sau khi triều Nguyễn thành lập (1802), ông bị truy
bức vì hợp tác với triều đình Tây Sơn, ít lâu sau thì
mất tại quê nhà. ông là nhà văn hóa, nhà tư tưởng
243
