Page 438 - Di Tích Lịch Sử

trang sử chói lọi về lòng yêu nước và tinh thẩn đoàn kết đấu tranh giành độc lập của
đồng bào các dân tộc trên vùng đất Tây Nguyên anh hùng.
N’Trang Lơng tên thật là Lơng, sinh khoảng năm 1870 tại Buôn Bupar, một làng
Mnông dưới chân núi Nam Drôn thuộc khu vực suối Đắk Nha, phía bắc cao nguyên
Mnông. Thuở nhỏ, N’Trang Long (lúc này ông sống ở phía đông Srê Khơtum) được
miêu tả là cậu bé nhanh nhẹn, tháo vát, hay giúp đỡ người khác và dũng cảm. Người
trong làng yêu quý cậu cũng như em trai cậu là Rơ Leng Ong. Khi lớn lên, được nghe
kể vê' tấm gương chiến đáu của các tù trưởng Ama Jhao, N’Trang Gưh, N’Trang Lơng
tỏ ra rất khâm phục.
Từ năm 1909, sau sự đẩu hàng của Khunjunob, Pháp bắt đẩu tung những đơn vị,
những phái đoàn lên thám thính vùng cao nguyên M’nông. Tên Henri Maitre đã cho
chiếm đóng và xây dựng đổn ở Buôn Bu Poustra và đã tấn công làng Bu Nơtrang của
N’Trang Lơng, hãm hại gia đình ông.
Giai đoạn 1 của cuộc kháng chiến (1912 - 1915): N’Trang Lơng quyết định dùng
150 nghĩa quân tấn công triệt hạ đồn Bu Poustra, mở màn cuộc kháng chiến dài 25
năm của đổng bào Mnông.
Chiến thắng của N’Trang Lơng khiến Henri Maitre tức giận, từ 1912 - 1914 Pháp
đã tổ chức nhiểu cuộc vây ráp lùng bắt và treo thưởng N’Trang Lơng nhưng đểu thất
bại. Toàn thể dần Mnông kiên quyết theo N’Trang Lơng đánh Pháp.
Ngày 29/7/1914, Rơ Ong Leng lập kế giả mời Henri Maitre đến làng Bu Nor tiếp
nhận sự đầu thú của 400 nghĩa quân. Henri Maitre tưởng thật, đi cùng một nhóm lính
đến thì rơi vào bẫy phục kích của nghĩa quần và bị N’Trang Lơng giết chết. Từ đấy,
nghĩa quân liên tiếp đánh nhiều trận và tiêu diệt được nhiều tên thực dần gian ác khác
như trận BuKlir và Bu Thông (1914), trận Srê Lovi (1922).
Giai đoạn 2 của cuộc kháng chiến (1930 - 1935): Năm 1928 Pháp đẩy mạnh việc làm
con đường 14, đoạn từ Palklei-Srey Khơtum do tên Gatille phụ trách. Ngày 26/1/1931,
N’Trang Lơng cho quân phục giết chết Gatille khiến Toàn quyển Đông Dương lo lẳng.
Một phong trào kháng Pháp dấy lên mạnh mẽ toàn miền nam cao nguyên.
Ngày 6/1/1933, N’Trang Lơng chỉ huy khoảng 200 nghĩa quân được trang bị súng
và cung nỏ, tập kích đồn 65 của Pháp - một cứ điểm kiên cố, có hầm ngầm và dây thép
gai bao quanh. Sau một ngày chiến đấu, quần Pháp phải rút chạy. Nghĩa quân tiếp tục
chiếm giữ đồn và đánh tan quần tiếp viện, giết chết tên chỉ huy Leconte.
Trước tình hình đó, chính quyển thuộc địa Pháp quyết tiêu diệt nghĩa quân
N’Trang Lơng. Trong tháng 2 và tháng 3 năm 1933, thực dân Pháp huy động lực lượng,
có pháo binh yểm trợ, từ nhiểu hướng mở cuộc càn quét quy mô lớn, tiến công vào căn
cứ Nâm Nung - một những căn cứ quan trọng của N’Trang Lơng. Trong cuộc càn quét
này, giặc Pháp vừa tấn công bằng quân sự, vừa đốt phá nương rẫy, buôn, bon của người
Mnông tại vùng càn cứ Nâm Nung để triệt nguồn lương thực, dổn người Mnông và
nghĩa quân N’Trang Lơng vào cảnh thiếu đói. Nghĩa quân N’Trang Lơng chống trả
quyết liệt. Nhiều trận đánh diễn ra tại căn cứ Nâm Nung tiêu diệt hàng trăm tên địch.
Cuộc chiến giằng co kéo dài.

Một s ố b ỉ tícVi lỊcVi s ử ’ - VẲM VioÁ Việt N avm
( 4 45 )