Page 100 - Di Chỉ Của Nền Văn Minh Xưa

đẩy La Mã bá nghiệp thành công, ông viết; “Tôi cho
rằng, đặc đị/ếm rõ nhất của nước Cộng hòa La Mã khác
với mọi người là: sự tín ngưỡng đối với tôn giáo của
người La Mã. Tôi tin rằng, chính bởi sự tín ngưỡng
đến mức như mê tín này sẽ giữ được sức quy tụ của
quốc gia La Mã. Những tín ngưỡng này đã được chọn
ra những hình thức hết sức long trọng trong cuộc sống
riêng chung của người La Mã mà không có một gì
khác có thể vượt qua được. Có rất nhiều người nghi
hoặc không hiểu nổi điều này, nhưng ít nhất thì theo
cá nhân tôi cho rằng người La Mã làm như vậy là có
lý do chính trị của họ - Nếu như một quốc gia toàn do
các trí nhân hợp thành thì có lẽ cách làm này là không
cần thiết. Nhưng tình cảm của mọi người luôn luôn
biến đổi, có đầy nhũng dục vọng phóng túng, sự xung
đột vô lý trí, sự phẫn nộ bùng phát... họ sẽ dùng tới sức
mạnh tinh thần của minh thần này để ức chế lại... Các
quan chức Roma làm công việc quản lý số lượng lớn
kim ngân vàng bạc có thể giữ được tác phong liêm
chính, bởi vì họ tin vào lời hứa của họ với minh thần

nên cả đời phải bảo vệ mình.”
Điều mà Polybio nói là tác phong liêm chính và giữ
gìn lấy mình cả đời. Cũng là một sự phản ánh của tính
kỷ luật và tính tổ chức của La Mã cổ. Những việc này để
nói rõ tín ngưỡng tôn giáo của người La Mã đã có một
tác dụng chính trị, trong con mắt của các học giả cổ đại
đã có một tầm nhìn sáng suốt như vậy.

101