Page 10 - Các Bệnh Kí Sinh Trùng

Bộ “Nam dược thần hiệu” của Tuệ Tĩnh (thế kỷ 14) là bộ
sách y học cổ nổi tiếng, trong có hẳn một phần về thú y học
(chương 27, quyển 10): “Bộ Nam Dược thần hiệu” do Tuệ Tĩnh
biên soạn, Bộ Y tế xuất bản năm 1960. Trong 579 vị thuốc Nam,
phần lớn các vị thuốc này đã được người xưa dùng chữa bệnh
cho gia súc (trâu, bò, lợn, ngựa...) như: cỏ địa liền, củ nghệ, củ
riềng, cây sả, củ tỏi, rau má, lá ngải cứu, cây thanh hao, bột mã
đề, cây nghể răm, rau thài lài, cây sài đất, quả giun (sử quân tử),
củ gừng, cây lựu, lá bạc hà, hạt cau, hạt bí đỏ, lá vông, lá xoan,
bồ kết, lá dâu, vỏ gạo (cây gạo), đất thó vàng, ri sắt...

Cho đến những năm gần đây, ở nông thôn vẫn còn lưu hành
một số bài thuốc cổ để chữa bệnh cho lợn như: dùng lá ổi và lá
phèn đen (có nhiều tanin) sắc lấy nước chữa ỉa chảy cho lợn và
bê nghé non; dùng sử quân tử và diêm sinh (lưu huỳnh) để tẩy
giun đũa cho lợn; dùng hạt cau và hạt bí đỏ để trị sán cho lợn,
chó, mèo; dùng rau má, rau xam, sài đất giã nhỏ vắt nước trị
bệnh “đóng dấu lợn”; dùng đất thó vàng và rỉ sắt để chữa bệnh ỉa
phân trắng và thiếu máu ở lợn con. Ngày nay, nghiên cứu phân
tích các bài thuốc dựa vào những thành tựu mới về dược học,
chúng ta thấy các bài thuốc trên đều có cơ sở khoa học.
Trong chương “Lục súc điều trị” (chương 27, quyển 10, bộ
sách Nam dược thần hiệu), Tuệ Tĩnh thiền sư đã nói về sự quan
trọng của việc phòng trị bệnh cho gia súc như sau: “Gia súc có
ích lợi cho dân nhiều lắm, cày ruộng, bừa vườn, sinh thêm của
cải, tế người chết, nuôi người sống, đầy đủ lễ nghi... Trong một
nhà mà gà, vịt bị tổn thất thì mất cái sinh sống hàng tháng;
trâu, bò bị tổn thất thì mất cái sinh sống hàng năm. Vậy, lẽ nào
lại không biết cách nuôi dưỡng súc vật? Nếu chỉ biết có lợi mà
không biết quý trọng, không biết có bệnh tật mà chạy chữa thì
sao theo được tấm lòng tốt của trời đất sinh ra muôn vật”.

6