Thực hiện chỉ thị của lãnh tụ Hồ Chí Minh, trên cơ sở các đội vũ trang cách mạng ở miền Bắc, ngày 22-12-1944, Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân – đội quân chủ lực đầu tiên, tiền thân của QĐND Việt Nam được thành lập với 34 cán bộ, chiến sĩ. Sau vài ngày thành lập, Đội đã giành thắng lợi trong hai trận Phai Khắt (25-12-1944) và Nà Ngần (26-12-1944), tạo nên truyền thống đánh thắng trận đầu, đã ra quân là đánh thắng của QĐND Việt Nam anh hùng.

Tháng 4-1945, Hội nghị Quân sự cách mạng Bắc Kỳ của Đảng đã quyết định hợp nhất các tổ chức vũ trang cách mạng trên cả nước thành Việt Nam giải phóng quân. Trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Việt Nam giải phóng quân cùng lực lượng vũ trang (LLVT) các địa phương và nhân dân tiến hành Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trên toàn quốc. Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, Việt Nam giải phóng quân được đổi tên thành Vệ quốc đoàn, rồi Quân đội quốc gia Việt Nam (1946), từ năm 1950 được gọi là QĐND Việt Nam.

Đánh thắng thực dân Pháp xâm lược (1945-1954)

Khi thực dân Pháp xâm lược nước ta lần thứ hai, dưới sự lãnh đạo của Đảng, LLVT phát triển mạnh mẽ, cùng nhân dân quyết chiến đấu với quân xâm lược. Cuối năm 1946, theo quyết định của Chủ tịch Hồ Chí Minh, cả nước chia thành 12 chiến khu. Nam Bộ vẫn tổ chức các chi đội Vệ quốc đoàn; Bắc Bộ và Trung Bộ có 30 trung đoàn và một số tiểu đoàn thuộc các chiến khu.