Kỷ niệm 300 năm Ngày sinh Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác (1724 – 2024)
Nội dung chính trong Thông tin tuyên truyền:
KỶ NIỆM 300 NĂM NGÀY SINH HẢI THƯỢNG LÃN ÔNG LÊ HỮU TRÁC
(1724 – 2024)
- Tiểu sử Đại danh y Lê Hữu Trác
- Đề cương tuyên truyền Kỷ niệm 300 năm Ngày sinh Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác (1724 – 2024)
- Lê Hữu Trác – “Y thánh của Việt Nam”
- Giới thiệu Sách: Một vài tài liệu về Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác có tại Thư viện tỉnh Bình Thuận
———————————————————–
ĐẠI DANH Y LÊ HỮU TRÁC
- Họ và tên: Lê Hữu Trác
- Hiệu:Hải Thượng Lãn Ông
- Ngày sinh: 27/12/1724
- Ngày mất:17/2/1791
- Quê quán: Làng Liêu Xá, huyện Đường Hào, phủ Thượng Hồng, trấn Hải Dương (nay là xã Liêu xá, huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên)
- Vinh danh:
– Tổ chức UNESCO vinh danh, Thủ tướng Chính phủ xếp hạng Khu mộ, Khu lưu niệm Lê Hữu Trác tại huyện Hương Sơn là Di tích Quốc gia đặc biệt và Lễ kỷ niệm 300 năm ngày sinh Đại danh y ngày 27/12/2024 chính là sự khẳng định về tầm vóc, sức ảnh hưởng của ông trong lĩnh vực y học, giáo dục, văn hóa, xã hội đối với toàn cầu.
- Thân thế, sự nghiệp:
– Lê Hữu Trác sinh ra trong một gia đình khoa mục quyền quý thời Lê Trung Hưng. Lúc nhỏ theo cha đi học ở Kinh thành Thăng Long, nổi tiếng là người thông minh học giỏi, hiểu rộng, thơ hay.
– 1739: Cha mất, ông phải thôi học, về nhà tiếp tục đọc sách, ông thi vào Tam Trường rồi sau không đi thi nữa.
– 1740: Ông rời kinh thành về quê mẹ ở làng Thượng Phúc, huyện Hương Sơn, trấn Nghệ An (nay là huyện Hương Sơn, Hà tĩnh), vừa trông nom gia đình vừa chăm chỉ đèn sách, mong nối nghiệp gia đình.
– Thời gian này ông bắt đầu nghiên cứu thêm binh thư và võ nghệ, từng tham dự nhiều trận mạc, hy vọng trở thành một võ tướng có tài.
– 1746: Được tin người anh ở Hương Sơn tạ thế, Lê Hữu Trác viện cớ về nuôi mẹ, nên xin giải ngũ.
– Về nhà ít lâu, Lê Hữu Trác bị bệnh nặng, gia đình phải cáng ông đến Lương y Trần Độc ở Rú Thành (Nghệ Tĩnh) để điều trị, dưỡng bệnh ở đó hơn một năm.
– Trong thời gian chữa bệnh, nhân khi rảnh rỗi ông thường đọc “Phùng thị cẩm nang” và hiểu được chỗ sâu xa của sách thuốc. Lương y Trần Độc thấy ông là người sáng ý, bèn đem hết những hiểu biết về y học truyền cho ông.
– Vốn là người thông minh học rộng, ông mau chóng hiểu sâu y lý, tìm thấy sự say mê ở sách y học, nhận ra nghề y không chỉ lợi ích cho mình mà có thể giúp người đời, nên ông quyết trí nghiên cứu y học, xây dựng sự nghiệp y học dân tộc để trị bệnh cứu người, với một ham muốn phần nào giúp cho xã hội bớt đi những đau khổ.
– 1756: Ông ra kinh đô để học thêm nhưng không gặp được thầy giỏi, ông mua thêm sách thuốc mang về Hương Sơn nghiên cứu, đồng thời chữa bệnh cho nhân dân ở địa phương và dần dần đã nổi tiếng khắp vùng Hoan Châu (Nghệ Tĩnh).
– 1760: Mở lớp truyền dạy y thuật, nghiên cứu kinh điển Trung y kết hợp với y học cổ truyền và viết sách. Bộ sách thuốc “Hải Thượng Y Tông Tâm Lĩnh” gồm 28 tập, 66 quyển bao gồm đủ các mặt về y học: Y đức, Y lý, Y thuật, Dược, Di dưỡng… ra đời được coi là bộ “Bách khoa toàn thư” y học của thế kỷ 18.
– 1781: Ông được lệnh của Trịnh Sâm ra kinh đô Thăng Long chữa bệnh cho thế tử Trịnh Cán. Trong thời gian này ông viết “Thượng kinh ký sự” ghi lại sinh hoạt trong phủ của vua Lê, chúa Trịnh. Trịnh Sâm nể tài muốn giữ ông ở trong triều, trọng thưởng ngang với chức quan kiểm soát bộ Hộ.
– Ít lâu sau Trịnh Sâm băng hà, con trai là Trịnh Cán lên kế vị, nhân lúc triều đình đang có người tiến cử thái y mới, Hải Thượng Lãn Ông viện cớ tuổi già thoái lui về quê.
– 1782: Trở về Hương Sơn tiếp tục làm thuốc chữa bệnh, mở lớp truyền dạy y thuật và hoàn thành cuốn “Thượng kinh ký sự” là một tài liệu vô giá đối với các môn khoa học, văn học, sử học Việt Nam thời cuối Lê Trịnh, thế kỷ thứ XVII – XVIII.
– 17/2/1791: Hải Thượng Lãn Ông mất tại Hương Sơn. Với kiến thức uyên thâm, say mê nghiên cứu y thuật, đề cao y đức, Ông đã để lại cho thế hệ sau nhiều di sản đồ sộ và quý giá không chỉ có giá trị về mặt y học mà còn có giá trị văn học, lịch sử, triết học như bộ “Hải Thượng Y tông tâm lĩnh”, bộ “Thượng kinh ký sự”, “ Vận khí bí điển”, “Lĩnh Nam bản thảo”…
- Thông tin thêm:
– Dòng tộc Lê Hữu Trác vốn có truyền thống khoa bảng; ông nội, bác, chú (Lê Hữu Kiều), anh và em họ đều đỗ Tiến sĩ và làm quan to. Cha của ông là Lê Hữu Mưu từng đỗ Đệ tam giáp Tiến sĩ, làm Thị lang Bộ Công triều Lê Dụ Tông, gia phong chức Ngự sử, tước Bá, khi mất được truy tặng hàm Thượng thư và mẹ là Bùi Thị Thưởng.
– Khu di tích Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác tại xã Quang Diệm, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh đã được xếp hạng Di tích quốc gia năm 1990.
– Tên ông được đặt cho nhiều đường phố trên khắp Việt Nam như tại: Hà Nội có phố Lãn Ông (từ phố Hàng Đường đến phố Thuốc Bắc); thành phố Uông Bí, Quảng Ninh (từ phố Tuệ Tĩnh đến phố Hữu Nghị), Thành phố Hồ Chí Minh (từ đường Võ Văn Kiệt đến Công viên Thăng Long), thành phố Vinh, Nghệ An (từ đường Hà Huy Tập đến đường Trần Hùng Quang)…
– 6/2011, Thủ tướng Chính phủ đã chính thức cho phép Học viện Quân y Việt Nam có thêm tên mới là Trường Đại học Y – Dược Lê Hữu Trác để sử dụng trong giao dịch dân sự và hợp tác quốc tế về đào tạo, nghiên cứu và điều trị. Viện bỏng quốc gia mang tên Lê Hữu Trác cũng thuộc Học viện Quân y.
– Ngày 21/11/2023, tại phiên họp toàn thể lần thứ 42 của Đại hội đồng UNESCO (Paris, Pháp) đã thông qua Nghị quyết vinh danh và tổ chức kỷ niệm “300 năm ngày sinh Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác, bác sĩ (1724 – 1791)”.
- Tác phẩm chính:
– “Hải Thượng Y tông tâm lĩnh” gồm 28 tập, 66 quyển (1760-1770)
– “Y hải cầu nguyên” (1782)
– “Thượng kinh ký sự” (1783)
– “ Vận khí bí điển” (1786)
– “Lĩnh Nam bản thảo”
– “Nữ công thắng lãm”
– “Bảo thai thần hiệu diễn ca”
– “Vệ sinh yếu quyết”.
———————————————————–
ĐỀ CƯƠNG TUYÊN TRUYỀN
KỶ NIỆM 300 NĂM NGÀY SINH HẢI THƯỢNG LÃN ÔNG LÊ HỮU TRÁC
(1724 – 2024)
———————————————————–
LÊ HỮU TRÁC – “Y THÁNH CỦA VIỆT NAM”
Phiên họp của Đại hội đồng Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) lần thứ 42, ngày 21/11/2023, đã thông qua nghị quyết phê chuẩn danh sách các “Danh nhân văn hóa và sự kiện lịch sử niên khóa 2024-2025″, trong đó có hồ sơ kỷ niệm 300 năm Ngày sinh của Danh y Hải thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác. Như vậy, đến nay, UNESCO đã thông qua nghị quyết vinh danh và cùng kỷ niệm năm sinh/năm mất của 7 Danh nhân Việt Nam: 600 năm Ngày sinh Nguyễn Trãi (1980); 100 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (1990); 250 năm Ngày sinh thi hào Nguyễn Du (2015); 650 năm Ngày mất Nhà giáo Chu Văn An (2019); 200 năm Ngày sinh của Danh nhân Nguyễn Đình Chiểu (2021); 250 năm Ngày sinh, 200 năm Ngày mất của nữ sĩ Hồ Xuân Hương (2021) và 300 năm Ngày sinh của Danh y Hải thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác (2023).
Thứ trưởng Ngoại giao Hà Kim Ngọc, Chủ tịch Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam, Trưởng đoàn Việt Nam tham dự kỳ họp cho biết việc UNESCO vinh danh Danh y Hải thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác của Việt Nam là sự ghi nhận và đánh giá cao của cộng đồng quốc tế đối với những đóng góp của cá nhân Danh y đối với xã hội, cộng đồng, nhất là tư tưởng nhân văn “sống vì mọi người” và tinh thần “học tập suốt đời”, là những giá trị mà Tổ chức UNESCO đang thúc đẩy. Nghị quyết được toàn thể thành viên UNESCO thông qua là sự khẳng định rõ ràng nhất về những đóng góp to lớn của người Việt Nam trên các lĩnh vực giáo dục, y tế, văn hóa, xã hội, đồng thời thể hiện sự lan tỏa tài năng, trí tuệ của người Việt Nam trên trường quốc tế.
Danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác (1724-1791), nguyên quán thôn Văn Xá, làng Liêu Xá, huyện Đường Hào, phủ Thượng Hồng (nay là xã Liêu Xá, huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên) và quê mẹ ở xứ Bầu Thượng, xã Tĩnh Diệm, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh (nay là xã Sơn Quang, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh). Danh y Lê Hữu Trác không chỉ là một nhà y dược học lớn mà còn là nhà thơ, nhà văn xuất sắc, nhà tư tưởng tiến bộ, có tinh thần nhân đạo sâu sắc.
Là con của Tiến sĩ Thị lang Bộ Công triều, Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác sớm được theo cha học tập ở kinh thành Thăng Long và nổi tiếng là cậu học trò thông minh, toàn diện. Lê Hữu Trác từng thi đậu Tam trường, rồi theo học binh thư và được sung vào quân đội chúa Trịnh. Ông là người quyết đoán, thẳng thắn, cương trực nhưng cũng rất hiền từ, là người có chí khí thanh cao nên sớm chán nản khi chứng kiến những rối ren, ngang trái của xã hội. Sau một thời gian tham gia việc quân chính, viện cớ anh trai mất và phải nuôi mẹ, ông xin về quê mẹ ở ẩn.
Một cơ duyên đã đưa ông đến với nghề thuốc, đó là trong một lần ốm nặng chạy chữa nhiều nơi không khỏi, ông gặp được lương y Trần Độc ở Rú Thành, tỉnh Nghệ An, để chữa bệnh. Trong hơn một năm chữa bệnh, những lúc rỗi rãi, Lê Hữu Trác thường mượn sách thuốc của thầy Trần Độc để đọc. Và phần lớn những gì viết trong sách ông đều thấu hiểu. Thấy Lê Hữu Trác là người sáng dạ, lại có duyên với nghề y dược, lương y Trần Lộc ngỏ ý truyền nghề cho ông.
Vốn là người thông minh, học rộng, ông mau chóng hiểu sâu y lý, tìm thấy sự say mê ở sách y học, nhận ra nghề y không chỉ có ích cho mình mà còn có thể giúp đời, giúp người, nên ông quyết chí theo học thuốc. Lê Hữu Trác tìm đọc rất nhiều sách, đêm ngày miệt mài nghiên cứu y dược, lấy hiệu danh là Hải Thượng Lãn Ông.
Để xây dựng nền y học Việt Nam, Hải Thượng Lãn Ông đề cao sự độc lập suy nghĩ, chống giáo điều, dựa trên thực tế khách quan, trung thực nhận xét để tìm ra chân lý. Ông tham khảo nhiều sách Trung y, và áp dụng một cách sáng tạo lý luận Đông y vào hoàn cảnh Việt Nam, trên cơ thể con người Việt Nam.
Ông nghiên cứu lâm sàng một cách sâu sắc, ghi chép hồ sơ bệnh án một cách tỉ mỉ, chẳng những hồ sơ bệnh chữa khỏi mà cả hồ sơ bệnh tử vong cũng được ghi lại với tất cả lòng trung thực của bản thân để trưng cầu ý kiến đồng nghiệp và làm tài liệu tham khảo nghiên cứu.
Hải Thượng Lãn Ông không chỉ lo cứu người mà ông còn luôn lo nghĩ tới việc viết sách để truyền bá y học Việt Nam đã được các bậc tiên y xây dựng từ trước, và bản thân ông đã dày công đào tạo những thế hệ thày thuốc Việt Nam có đạo đức và y thuật, đủ khả năng bảo vệ sức khỏe cho dân tộc. Sự nghiệp y dược nổi tiếng của Hải Thượng Lãn Ông được tập hợp trong bộ “Hải Thượng Y tông tâm lĩnh”, gồm 28 tập, 66 quyển, đề cập từ nội khoa, ngoại khoa, phụ khoa, nhi khoa, thương khoa, truyền nhiễm, cấp cứu đến y đức, vệ sinh phòng bệnh, phương pháp nuôi dưỡng, thậm chí cả chế biến các món ăn dưỡng bệnh… Có thể nói “Hải Thượng Y tông tâm lĩnh” là tinh hoa của y học nhân loại và y dược cổ truyền Việt Nam.
Không chỉ là danh y có cống hiến to lớn cho nền y học dân tộc, Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác còn là một nhà văn, nhà thơ, nhà tư tưởng lớn của thời đại.
Năm 1781, chúa Trịnh Sâm triệu ông ra Thăng Long chữa bệnh cho thế tử Trịnh Cán. Ông có thuật lại sự việc này trong quyển “Thượng kinh ký sự”. Cuốn sách khá nổi tiếng này phản ánh sự thực của lịch sử, cách sống của vua chúa, cách giao du của tầng lớp công khanh nho sĩ, đồng thời miêu tả lại hình ảnh kinh thành Thăng Long cách đây hơn 200 năm, trong đó có nhiều di tích nay không còn nữa.
Hải Thượng Lãn Ông còn là một nhà thơ có tài, lời thơ mới mẻ, tứ thơ man mác, rất ý nhị được thể hiện trong “Y lý thâu nhân lý ngôn phú chí”. Ông đã sáng tác rất nhiều bài ca, lời lẽ giản dị, rõ ràng, để người dân bình thường có thể hiểu được, nhớ được về y học dân tộc, như: các bài ca về bào chế thuốc trong “Lĩnh Nam bản thảo”, các bài ca về vệ sinh trong “Vệ sinh yếu quyết diễn ca”, các bài ca về cách xem xét ngũ tạng và các mạch ở tay chân trong “Y gia quan miên”…
Hải Thượng Lãn Ông mất ngày rằm tháng giêng âm lịch năm 1791 tại Bầu Thượng, xã Tịnh Diện (nay là xã Sơn Quang, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh). Nhân dân và giới y học cả nước suy tôn ông là bậc “Y thánh của Việt Nam” và lập miếu thờ chung với Danh y Tuệ Tĩnh ở Hà Nội.
Diệp Ninh // https://nvsk.vnanet.vn/
———————————————————–
Giới thiệu Sách:
THƯ VIỆN TỈNH BÌNH THUẬN XIN TRÂN TRỌNG GIỚI THIỆU MỘT VÀI TÀI LIỆU VỀ HẢI THƯỢNG LÃN ÔNG LÊ HỮU TRÁC CÓ TẠI THƯ VIỆN
- Tác giả: Lê Khánh
- Thông tin xuất bản: Hà Nội: Kim đồng, 2003
- Ký hiệu xếp giá: 959.7092 / H103TH
- Mô tả vật lý: 171tr., 18cm
- Vị trí tài liệu: Phòng Thiếu nhi: TN/VN.006795
- Chủ đề: Lịch sử; Nhân vật
- Tác giả: Nguyễn Văn Thang
- Thông tin xuất bản: H.: Văn hóa thông tin, 2001
- Ký hiệu xếp giá: 61(09) / H103TH
- Mô tả vật lý: 462tr., 19cm
- Vị trí tài liệu: Phòng Đọc: DVN.019356; Phòng Mượn: MVN.016207
- Chủ đề: Tiểu sử; Sự nghiệp; Hải Thượng Lãn ông (1724-1791)
- Thông tin xuất bản: H: Y học, 1966
- Ký hiệu xếp giá: 61(092) / TH121
- Mô tả vật lý: 368tr., 19cm
- Vị trí tài liệu: Phòng Đọc: DVN.014423
- Tóm tắt: Giới thiệu tiểu sử,sự nghiệp y học của Hải Thượng Lãn ông và vị trí của ông trong nền y học Việt Nam
Views: 15
